O curso do que vos falei na anterior publicación, O soño como creación literaria, e que resultou altamente enriquecedor para min, obrigoume a realizar uns traballos, suxeitos, en principio, a unhas propostas específicas, que logo un respectaba ou non.
O texto que vos ofrecemos hoxe é outro dos traballos realizados por e para o curso. Nieves Rodríguez Rodríguez, de quen xa vos falei, deunos para ler Dúas miradas obxectivas, de María Zambrano – xa sabedes que María Zambrano era a guía permanente de todo o que se pretendía extraer do curso – escrito da filósofa malagueña no que se fala, entre outras cousas do enterro de Adán.
O que se me pedía era que escribise unha fantasía (ensoñación), ao estilo zambraniano.
O escrito que segue, foi o resultado do meu experimento.
Debo dicir que quedei bastante satisfeito, na medida na que logro satisfacerme co que escribo, que resulta sempre moi dubidosa.
A ver se para vós supón algún proveito.
Se non houbese máis que silencio…
A miña casa quedou sen ventás. Eu véxoas, as ventás. Pero a elas deixáronas cegas. Alguén pretende impedir que poidan saltar os meus ollos ao exterior. Pensan, seguro que pensan, que o que está fóra é máis importante que o que está dentro. Fóra chove. A cachón. Seino porque o oio. Os que viñeron perturbar a miña percepción das cousas, sexan quen sexan, – serán filósofos, membros dalgunha confraría filosofal? Decatáronse de que me puxeron na senda da razón poética? Será iso? – deben de pensar que para coñecelas hai que velas; non se dan conta de que todas as cousas, todas, poden coñecerse oíndoas ou sentíndoas. (En rexistros populares o verbo sentir é sinónimo de oír). Pero a min todo iso parece non importarme, polo menos polo momento, ou é o que entendo no lúcido alleamento en que me atopo. Na escuridade da miña casa á que lle quitaron as luces, vexo, – continúo vendo, en realidade – a agonía de Cristo, de Xesús, o Cristo, o Nazareno, o Galileo, o que nunca foi interpelado por ninguén con esa frase estúpida venciches, Galileo, ese, dese vexo – continúo vendo, en realidade – a súa atroz agonía. E repúgname. Repúgname como toda a maldade ensanguentada que veñen lanzando sobre nós para que sexamos almas ensanguentadas no camiño da redención, para que a auga sacralizada que mana dunha única fonte, só dunha, nos lave, nos purifique. E vai ser que non. A min non me colocou o meu Destino, con Delirio ou sen el, que agora, dentro da miña casa á que roubaron as ventás, tanto me dá, no país dos mil ríos, na terra da auga, dos miles de fontes, milleiros de mananciais, para acatar a intransixente supremacía da única fonte de augas purificadoras. Non; dixen que non.
…
Un feito tráxico vén trastornar calquera intento que pretenda ultimar esta noite. É tráxico e, con todo, tan reiterado que forma parte xa da rutina dos noticiarios. Aínda non se coñecen integramente os feitos, pero a secuencia podería ser esta: un home, pai de dúas nenas pequenas, unha delas practicamente un bebé, por despeito cara á súa muller coa que rompeu relacións, afúndese no mar, estudado con coidado o acto criminal, xunto coas fillas para morrer os tres. Atopouse o cadáver, polo menos dunha, nunha bolsa con pesas de chumbo a mil metros de profundidade.
É un feito – con todas as variantes que veñan ao caso – que se repite unha e outra vez, unha e outra vez. Insoportable, dicimos. Pero cada un continúa coa súa vida e sopórtao, vaia se o soporta e esa cousa que temos agora que nos condena a todos a peor condena que a que Zeus ditaminou para a deusa Eco, énchese de escumallos de rabia e sucia estupidez que non fan máis que degradar a condición humana.
…
Resulta que María Zambrano era crente, católica convencida. Ignoro se Nieves Rodríguez Rodríguez, a miña truxamá, tamén o é. Non importa. O que importa é o papel que decidamos que Deus xogue en todo isto. Non está ben afearlle a súa fe a ninguén. Non está ben. Eu nunca o fixen. Tachei de igrexeiro do carallo a máis dun, certo, certo, pero iso carga outra intención. É necesario entender a rutina atroz dos noticiarios prescindindo da fe. É de lei, de pura elegancia, desprenderse da rancia prepotencia de quen lanza a sombra de Deus sobre todo para apagar, non xa a razón, senón a propia dúbida. A dúbida propia, a que che pertence, a que che permite resistir vertical o azoute de todos os ventos cruzados. A fe vén ser como un analxésico, un sedante, que lle quita ferro ao asunto. A vontade de Deus. Fiat. Fágase en min segundo a túa palabra. Os camiños do Señor son inescrutables. E diso nada. Non, señor; nada. Nós, que fomos lanzados ao mundo a medio facer, non era así, a medio facer?, non estamos aquí para escrutar os camiños de Deus, senón as obras dos homes, e iso porque non estamos morrendo de fame nalgún recuncho reseco coma o resto dun incendio, nese caso o máis probable é que nunca acabásemos de facernos mentres outros deambulan, ben fornecidos de proteínas e hidratos de carbono, polos melancólicos meandros da ontoloxía existencial.
Atención, pregunta: Se a verdade posible – plausible? – habita na penumbra, que necesidade hai de asomarse á ventá?
Por suposto, por suposto, claro que si, como non?, desexaría botar os meus ollos fóra e entreterme en vales e outeiros nemorosos. ( Nemorosos. Cáptalo?). Buscar sen paraxe a pegada do meu creador, O Amado, do cal eu puidese ser Amador. Amante? É moita a dor que non sinto, acumulada dentro de min aínda que non a senta, que debería chegar a sentir nalgún momento; é moita, é tanta, que non podo celebrar ningún encontro místico coa divindade. Por que vén a min a divindade? Pretende interpoñerse entre o Mal e eu?
…
María, María Zambrano, acabo de iniciar un diálogo contigo. Non se onde me levará, como o vou saber? Non podo sabelo. Entre outras razóns, porque eu sempre xogo limpo. Xamais me moven segundas intencións, todas as miñas cartas están boca arriba, sobre a mesa. Hai un punto de encontro no que xamais haberá encontro, María, querida; xamais. En Deus non nos atoparemos, aínda que sexa El quen, en última instancia, provoque o noso encontro. Así que deixa que te busque na nosa condición humana. Nieves púxonos no camiño, ela erixiuse en truxamá entre ti e mais eu. Fíxate, despois de tanto tempo… Unha muller nova, – como celebro que sexa muller e que sexa nova! – é o vínculo entre ti e mais eu. E aparecen Teresa de Ávila e Juan de Yepes. E eu, que, xusto á idade de empezar a amar con amor de vontade, poida que o primeiro que amase fose Deus, decidín que a miña mística debe filtrar a angosta peneira do dilema de Epicuro. Non quere Deus evitar o mal? Ou non pode? Para que quero entrar eu na mente de calquera deidade que podamos extraer de aí? Iso cae, de cheo, no ámbito da psiquiatría.
…
Cristo, nacido de muller e concibido por un estrábico delirio da mente humana, saíu á luz -cego, como todo ser acabado de nacer – quebrantando a osamenta da súa nai, dilatando os seus tecidos ata o inimaxinable, salpicando de petequias toda a extensión da súa pel no constrinxido esforzo de parilo, obrigándoa a cravar os dentes de arriba no seu beizo de abaixo para reprimir os berros que puidesen serlle reprobados, probablemente de forma moi similar ou absolutamente igual a como desconxuntei eu as cadeiras da miña nai cando me botou ao mundo; probablemente. Cunha diferenza, substancial, definitiva. Eu nacín, como todo ser nado, para a morte. A Cristo parírono para que aceptase a angustia enlouquecente de impotencia do inocente ao que se declara culpable, para que aceptase a tortura brutal e a morte horrible do crucificado. A vida de Cristo, o seu destino e o seu delirio, constitúe un plan meticulosamente trazado para dirixirse, paulatina e lentamente, ao suicidio. Á hora da súa morte voluntariamente aceptada, di a liturxia. Agora que escribín isto, permanezo, na escuridade da miña casa privada de ventás, á espera de Simone Weil. Gustaríame traela aquí, comigo. Gustaríame escoitar da súa boca todas as piruetas místicas que a levan desde os heroes homéricos – ah, a Ilíada, horrible e cegadora pedra fundacional -, desde os poboadores pretendidamente catárticos da traxedia – Orestes, Orestes, Antígona, Antígona… E Medea, a incomprensible Medea? – ata Cristo.
Teño que seguir, teño que seguir, porque, aínda que roubaron as ventás á miña casa, eu véxoas, cada unha no seu sitio, coa súa forma cabal.
Veredes, se eu me asomo á ventá, o que vexo non vale, porque non é real. Eu vexo unha paisaxe que non é inmensa nin ilimitada porque os horizontes son reais, están aí, poden medirse mesmo coa mirada. É o que hai. Por iso non busco deusas nin deuses desde a miña ventá, nin mirando de fronte nin de esguello. Non os busco porque sería unha perda de tempo: todo o que vexo é deus. A paisaxe limitada por horizontes medibles que se ofrece á miña mirada está repleta de Deus. Vós dades culto ao que descoñecedes, nós damos culto ao que coñecemos, pois a salvación procede dos xudeus. ( Jn. 4; 22.) Fala Xesús coa samaritana, ao arrimo dun pozo de auga viva. E as súas palabras, dinnos, foron ditas para todos. A salvación procede dos xudeus. Amo eternamente ao xudeu. Ámoo, non pode ser doutra maneira. Se elevamos a mirada por encima da proximidade, sempre aparecen eles, os xudeus, como epítome rotundo da sevicia, a crueldade, o sufrimento, a maldade e a horrible sospeita de que o mal habita no corazón de todas aquelas vítimas que, sexa pola razón que sexa, poden converterse en vitimarios. Condenados xudeus, aos que amo, se non os amase sería a negación de min mesmo, que conseguiron – sen pretendelo, supoño – que ningunha dor oculte a dor súa!
…
Xustifícome, si, xustifícome. Porque agora vou falarvos de Cristo. Que pinta Cristo na paisaxe repleta de deus que se ofrece á miña mirada se decido asomarme á ventá? Por que debo aceptar que un xudeu camiñando polo deserto é o redentor de ningún pecado cometido por un pobo que habita unha paisaxe chea de deus? Unha paisaxe chea de auga, unha paisaxe atravesada de fontes, de ríos, de carreiros serpeantes, lostregantes se os mira o Sol, de auga fluente? Que pinta un xudeu descalzo sobre a árida area dun deserto onde Deus só pode ser unha nube imposible preñada de ira disposto a descargala ao menor desvío? Pódese delirar no deserto? Que suco hai no deserto que permita saírse del e delirar? Todo fai pensar que o suposto delirio dos homes do deserto non é máis que unha intriga friamente calculada. Nin sequera se maquina unha esperanza. Só se perpetra unha Lei. Sospeito que é esta a razón pola que cegaron as ventás da miña casa.
Francamente, non preciso asomarme á ventá.
Os místicos que experimentaron a Deus na aridez da deserto da alma abandonada, non son máis que o resultado do hedonismo espiritual que reduce o encontro da alma con Deus a un puro goce individual. A mística necesaria é a que, desde a experiencia de Deus, te empuxa cara á morte inevitable polos outros. Todos, todos, os que sentiron – non pensaron – a experiencia de Deus acabaron crucificados. Mortos. Porque o amor operante, o tránsito activo do eu ao nós, sempre acaba coa destrución de quen decide penetrar máis dentro na espesura. Amar ou ser amado por Deus sen correr o risco de morrer polo outro é falacia, pura falacia.
Deberei asomarme á ventá? Deberei mirar, aínda que sexa de esguello, por ver se anda Deus pola paisaxe repleta de deus? Deberei?
Din que suou sangue, que Cristo suou sangue ao presentir a súa inhumana agonía, que a súa fronte perlada por perlas de sangue obrigoulle a gritar que pase de min este cáliz! Sangue suouna a súa nai cando o expulsou do seu corpo ao mundo. Previñérona a ela de que ía ser a nai dun suicida, de que alumara un home vido ao mundo para, tras sufrir crueis torturas voluntariamente aceptadas, morrer crucificado? De que nos redime o suicidio de Cristo? Do Mal que nos rodea, poida que nos conteña, nos sosteña, nos axude a ser, porque o Deus que o condena necesita a súa morte para activar a súa misericordia infinita?
…
Non sei xa se hai ou non hai ventás, se miro ou non miro ao exterior. Vexo a uns homes, uns saións miserables, como todos os que exercen o oficio de castigar aos demais. Conducen a outro, a empurróns. Empúxano, obrígano a caer, a arrastrarse, golpéano, insúltano, cóspenlle, un méxalle encima. Obrígano a levantarse e volta a empezar. A escena desenvólvese nunha paraxe árida, areosa, poeirenta, baixo un Sol pletórico e impasible. Hai moita luz. Demasiada. Todo queda demasiado exposto, excesivamente detallado, nada hai que interpretar.
Cristo suicidouse. E non foi por min. Por min, non.
Pero isto é só conta miña. Este escrito debe mirarse como unha sucesión de páxinas en branco.