Teño entre mans un texto ao que titulei Identidades, cando sobrevén a morte de Xosé Luís Franco Grande.

Retrato de Xosé Luis Franco Grande
Retrato dixital. Unha soa liña. @rosaliadiazcreativa

Confeso que nunca con el estiven e que é ben pouco o que sobre el sei. Coñezo, claro, o seu Dicionario, que foi para min utilísima ferramenta e lin ocasionalmente e sen propósito algún dos seus poemas. Mais, así e todo, a súa inmensa sombra benfeitora para a cultura e a identidade galegas paira sobre todos nós e non creo que ninguén a ignore.  Resulta imposible ignorala.

Contareivos unha anécdota como homenaxe debido a el.

Eu sentín moi cedo o impulso de escribir e, de pronto, case dunha forma inopinada, atopeime coa decisión tomada de ser escritor galego e en galego. Interpoñíase un problema, nada pequeno: eu nin falaba nin escribía cun mínimo de fluidez nesa lingua. A vida levoume – digámolo así, aínda que o máis probable é que fose eu quen levou a miña vida por eses enguedellados camiños – por camiños tortuosos que me mantiveron afastado da Literatura anos e anos. Pero escribía. Buscaba maneiras e pretextos para escribir. Houbo un día, nun deses momentos nos que a autoestima arrédase de nós e déixanos inermes fronte a todos os nosos soños crebados, no que un fondo sentimento de frustración levoume a esnaquizar toda a obra que fora acumulando. Enchín unha bolsa do lixo coa desfeita rabiosa de todos os meus intentos de ser escritor. Só indultei un, un conto, aínda inacabado, que, por algunha razón incontrolada, non fun quen de rachar. Alí quedou, sepultado nunha carpeta. E, tamén, na miña cabeza. Lembrábao enteiro. Entón comezou a desenvolverse dun xeito absolutamente irracional. A miña ocupación daquela obrigábame a viaxar continuamente. En ocasións, mentres tomaba un café eu só en calquera punto de Galicia, víñame á cabeza o meu conto indultado e inconcluso, collía unha servilleta de papel e engadía unhas cantas liñas. Podedes crelo? Isto durou cinco anos. Cinco anos! Escribindo parágrafo a parágrafo, distanciados por meses os uns dos outros, en barras de cafetarías ou en inhóspitas habitacións de hotel. Remateino, finalmente. A carpeta na que o gardaba era unha mestura de folios, papeliños recortados, servilletas de bar…

Eu vivía en Vigo naquel tempo. A empresa para a que traballaba como comercial tiña unha pequena filial na Coruña á que xa condenaran ao peche. Os xerifaltes valéronse de min, pensando que tamén a min me enganaban, para tranquilizar aos traballadores. Enviáronme para reflotar  a filial buscándolles pedidos que levasen ocupación ás súas máquinas. Eu cumprín na medida que puiden. Os traballadores tranquilizáronme. Dixéronme que estaban ben asesorados e que elaboraran a súa propia estratexia para burlar a torpe manobra dos empresarios. Eu continuaba procurando posibles clientes, buscando pedidos. Un día deume unha arroutada. Encerreime na habitación do hotel disposto a dar forma definitiva ao meu conto. Avisei que non me encontraba ben, e aos do hotel pedinlles que subisen as comidas á habitación. Levara comigo o Dicionario de Franco Grande, dicionario bilingüe, comprado había xa moitos anos e infrautilizado durante todos eles. Dous días coas súas noites pasei encerrado na habitación daquel hotel coruñés envorcando ao galego todo aquilo que tan azarosamente escribira en castellano. Dous días e as súas noites martirizando sen tregua o Dicionario de Franco Grande. Deus, con que emoción lembro aquel empeño! O galego abriuse para min coma un mundo completamente novo, fondo fondo, cheo de palabras fermosísimas e dunha precisión matemática. Onde eu utilizara o verbo estremecer , de súpeto xurdían, igual que saltóns nun prado, catro, cinco, seis formas distintas de expresalo, cada unha cun matiz diferencial a pesar da sinonimia: estremecer, estarrecer, arreguizar, arrepiar, arrepuiñar… O frío, o medo…

Dous días coas súas noites nunha habitación de hotel, encerrado cun feixiño de papeis diversos e un dicionario elaborado por un home, un home só, comparable, talvez, no seu afán e a súa teimuda determinación, e o seu amor á lingua, a María Moliner.

Esta é a anécdota. Logo presenteime na casa de Xesús Rábade Paredes e sometín á súa amizade e ao seu bo criterio o meu traballo. Gustoulle. Pediume que llo deixase para corrixir os meus máis que previsibles e abundantes erros, e cando pasei a recollelo animoume a presentalo ao certame Modesto R. Figueiredo, que convoca cada ano o Padroado do Pedrón de Ouro.

Déronme un accesit. O conto titúlase A CONFESIÓN DE RAMÓN FANDIÑO. Penso traérvolo aquí, aínda que non sei cando. O conto está en Lugo e eu estou en Begonte.

Onde eu utilizara o verbo estremecer , de súpeto xurdían, igual que saltóns nun prado, catro, cinco, seis formas distintas de expresalo, cada unha cun matiz diferencial a pesar da sinonimia: estremecer, estarrecer, arreguizar, arrepiar, arrepuiñar… O frío, o medo…

Xosé Luís Franco Grande, in memoriam. Eternamente agradecido. Que a terra che sexa leve.