O vello mestizo apurou o fume abrasado da súa extenuada cabicha e esmagouna no chan, co pé. Levantouse do basto toco no que sentaba e aguzou a mirada. A nube, pardecenta e informe, avanzaba rápida, separándose cada vez máis do horizonte. O vello mestizo, desde que os anos o relevaran do traballo, pasaba a maior parte das súas horas sentado naquel cepo, na entrada do rancho. Dedicábase a contemplar a pradería inmensa, sempre deserta e sempre igual, salvo os cambios de coloración que lle proporcionaban as diferentes posicións do Sol. Pronto mostrou a nube o que encerraba na súa entraña. Xinete e cabalo, envoltos na poeira da galopada sobre a árida sabana, eran cada vez máis perceptibles. Debía tratarse da sentinela do Norte. Quizá o que a Señora esperaba desde había tanto tempo cumpríase por fin. O vello mestizo arredouse uns pasos do toco e apoiou os brazos nos troncos horizontais da cerca. Comezou a lear un novo cigarro sen axudarse coa mirada. A mirada mantíñaa fixa na parda poeira, cada vez máis aberta ós seus ollos agudos. Nuns minutos o refolgo esforzado da besta e o alasar fatigoso do xinete resultaron perfectamente audibles. O xinete detivo en seco o galope do cabalo na entrada mesma do rancho. A nube de po enroscouse en volutas xigantescas e fuxiu cara ó horizonte do que procedía. O mestizo achinou os ollos para protexelos e non deixou de mirar a quen chegaba.
–Onde está a Señora?
Era a sentinela do Norte, en efecto. Despois da súa longa cabalgada adquirira a mesma cor da pradería. O cabalo, alazán, traía o belfo desgarrado en escumallos brancos e o peito e os costados cubertos de suor mesta e xaboeira.
–Nas Lagoas Pequenas. A Señora foi ver como andan as cousas. Houbo novidade por alá.
A sentinela do Norte apeouse dun salto, levou o cabalo ata o palenque, diante da casa principal, e cabalgou un ruán que permanecía amarrado á viga, xunto a outros dous ou tres, enselados e listos para seren montados. Incluso o lazo e o rifle colgaban do costado. O vello mestizo observou coa súa mirada impávida como a sentinela partía cara ás Lagoas Pequenas.
Cuberta cun sombreiro plano a Señora atendía, desde o pescante do seu coche mouro, ás manipulacións de varios vaqueiros do rancho. Catro ou cinco traballaban a pé mentres outros dous ou tres suxeitaban as rendas dos cabalos. Un rapaz cabalgaba un animal mouro e lustroso. Non levaba rifle nin revólver. Por debaixo do sombreiro, botado cara a atrás, escapábaselle o cabelo en bucles dourados. Ó seu lado montaba outro alazán un home duns corenta e tantos anos, moreno e membrudo, de rostro bronceado dunha fermosura viril case salvaxe. As meixelas negrexaban pola barba, a boca conformaba un aceno duro e os ollos brillaban dunha forma case extraordinaria. Os vaqueiros atendían algúns becerros acabados de nacer. Todo o grupo endereitouse cando, primeiro o bater rotundo dos cascos do cabalo rompeu a inmobilidade eterna da paisaxe e, despois, pasou a ocupala a figura poeirenta e veloz da sentinela do Norte, que detivo a súa carreira xunto ó coche da Señora. Os homes do rancho mirárono con definida expectación. A muller palidecera de maneira ostensible. O rapaz dos bucles dourados tensara a expresión do seu rostro ata enfraquecelo. O xinete moreno mantiña a súa ruda beleza revestida con tinguiduras de alarma. A Señora interrogou á sentinela do Norte coa mirada. A sentinela respondeulle cun movemento afirmativo da súa cabeza cuberta de po. A muller xogou coas rendas do tiro do carro. Logo baixou a ollada, e despois paseouna cun calmoso vagar reconcentrado polos arredores, deténdoa, con brevidade, no rapaz louro e no outro cabaleiro.
–Estás completamente seguro?
–Estou.
–De onde sacas esa certeza?
O home dubidou. Tragou saliva. Mirou á muller cunha mirada de súplica.
–Debe crerme.
–Dime de onde sacas esa certeza.
A sentinela do Norte volveu tragar saliva, acomodouse na sela, cruzou as mans sobre o arnés e mirou ó vaqueiro moreno como se lle pedise axuda.
–Fala dunha vez.
–A unhas duascentas millas, cara ó Norte, existe un antigo bordel.
–Seino.
–Rexéntao unha vella que serviu no rancho moito antes de que vostede chegase, señora.
–Tamén o sei.
–Ela recoñeceu ó coronel. Cando descalzou as botas na súa casa, a vella descubriu a cicatriz que lle deforma o pé esquerdo. A vella coñecía ben ó coronel.
–Seino.
–Eu non quería desgustala, señora.
–Non ten importancia. En todo este tempo o coronel estaría con ducias de mulleres.
–Vén en tren. Agora mesmo debe estar a menos de cen millas de aquí.
O mouro cabalo do rapaz caracoleaba, inquieto, fronte ó coche da Señora. O rostro fermoso do rapaz, a actitude de todo o seu corpo xuvenil sobre a sela mentres contiña a repentina inquietude da súa montura, amosaban impaciencia, ansiedade, desexos de recibir unha orde inmediata, de poñerse en acción para cumprila. O outro xinete, o corentón moreno de aspecto salvaxe, mostraba tamén esta actitude, pero cun tempero máis sereno. El si levaba revólver ó cinto, un revólver escuro coa culata pulida polo uso.
–Hai que deter ese tren—díxolle a Señora fitándoo ós ollos–. Xa sabes o que tes que facer.
O home moreno acatou a orde dando un breve tirón á aba do seu sombreiro.
–Montade todos e vinde comigo.
A Señora retivo ó rapaz cun xesto.
–Ti irás tamén, naturalmente—díxolle–. Pero quero que me acompañes á casa. Teño que darche unha cousa para ó coronel.
Arreou o tiro do seu coche e afundiuse con el na poeira que os seus vaqueiros ían arrincando á pradería.
A sentinela do Norte demorouse un pouco xunto ás charcas. El xa cumprira a súa misión. Refrescouse botando auga pola cara e mailo pescozo. Montou de novo e seguiu a ruta que o po ante el ía marcando.
Había seis ou sete anos que o vaqueiro moreno de aspecto estrañamente salvaxe desempeñaba o cargo de capataz no rancho. A Señora decidira delegar o mando directo sobre os empregados da facenda nun home curtido e capaz. O seu fillo era demasiado novo. Cando a Señora lle deu o cargo de capataz, instruíuno tamén respecto do que habería que facer se o coronel volvía. Entón foi cando estableceron o intrincado sistema de sentinelas e de escoitas e de confidentes para detectar con tempo suficiente o posible regreso do coronel.
O capataz enviou emisarios a todos os recunchos do rancho para reclamar a concorrencia dos seus mellores homes. Mentres agardaba a súa chegada, o cociñeiro e mais o encargado do almacén prepararon a impedimenta necesaria para a batida. Pola súa parte o capataz limitouse a mudar de camisa, a revisar os resortes do seu revólver e a comprobar as balas na canana. Logo comprobou tamén o estado do seu rifle.
A Señora entrara ata o máis fondo do salón da casa acompañada do seu fillo. Encamiñouse cara a un vello escritorio de madeira escura e brillante, e cunha chave que colgaba como unha medalla do seu colo, abriu a barriguda persiana e logo unha pequena gabeta. Extraeu un papel pregado en catro dobreces. Leu o que nel estaba escrito, requeriu recado de escribir, tachou algunha frase e algunha que outra palabra. Algún dos fragmentos tachados reescribiunos. Outros deixounos cegados para sempre. Axudou a que secase a tinta soprándoa con suavidade e dobrou o prego polas antigas dobraduras xa firmemente marcadas. Despois, tendeullo ó seu fillo.
–Toma–díxolle, mirándoo cunha mirada grave e intensa–. Quero que sexas ti quen entregue este prego ó coronel.
O rapaz recolleu o papel e gardouno no peto da camisa, debaixo do chaleco. Mirou a súa nai coa mesma gravidade coa que ela o mirara, achegóuselle e bicouna na fronte. Logo saíu para facerse cargo do seu cabalo atado ó palenque. Os homes reclamados comezaban a chegar.
No salón a nai serviuse licor nunha copa pequeniña. Permaneceu un longo anaco ensimesmada, coa copa encerrada entre as mans. As súas mans continuaban sendo longas e afiadas. E brancas, moi brancas, igual que o cute e a pel do colo que a camisa deixaba amplamente ó descuberto. Pero as engurras poñían pregues breves e profundos nas mans e sucos fláccidos no pescozo longo. Por fin bebeu un trago diminuto, como se todo aquel tempo o empregase en quentar o licor envolto pola calor das súas mans. A tropa partiu a deter o tren que achegaba ó coronel. Ata ela chegou o trono dos cascos dos cabalos batendo a pradería. Fóra o vello mestizo observou, unha vez máis apoiado na cerca, como os homes do rancho se arredaban. Pronto foron apenas un nubeiro pardo que se arrastraba camiño do horizonte pola chaira impertérrita.
Poucos viaxeiros decidiran permanecer no vagón no que se instalara o coronel. Entraban, e ó velo alí sentado co seu aspecto de espantallo imprevisible, proseguían na procura de acomodo noutros vagóns. O coronel mantíñase indiferente ás escasas irrupcións dos receosos pasaxeiros, do mesmo modo que non prestaba a menor atención ós catro ou cinco que, animados pola carga que transportaban, quedaran no vagón a pesar da súa estrafalaria presenza.
Había máis de dez anos que rematara a guerra. Co seu vello uniforme da Confederación, o coronel parecía unha absurda pantasma intemporal. Conservaba o uniforme completo. O sombreiro coas borlas douradas. O capote coa esclavina, a guerreira, o pantalón coas bandas laterais, as botas… Incluso levaba o sable colgado do costado esquerdo e a pistoleira de coiro marrón no dereito. Ía sentado xunto á xaneliña, na metade, máis ou menos, do vagón. A súa delgadeza, oculta debaixo de todo o trasnoitado roupaxe militar, resultaba patente no rostro enxoito e afiado, prolongado por unha barba rubia, abundante e desleixada. As múltiplas engurras que lle sucaban a cara eran incapaces de disimular algunha que outra esbrancuxada cicatriz. Os ollos, claros e cansados, miraban diante del sen intención. Os poucos viaxeiros que ficaran no seu vagón espalláranse polos asentos corridos de madeira. Os que non durmían, simulaban durmir. Algún botara o sombreiro sobre o nariz.
De pronto a locomotora asubiou. Unha, dúas, tres veces asubiou. Ninguén no vagón do coronel pareceu alterarse por iso. Con frecuencia os maquinistas víanse obrigados a soltar o grito colosal do tren para espantar rabaños de búfalos ou de cabalos salvaxes atravesados nas vías. Pero poucos segundos despois do terceiro asubío volveu soar, insistente, a voz desaforada da locomotora. O xeito con que o fixo, sen pausas, con prema histérica, si alarmou un pouco ós viaxeiros. Baixaron os cristais e asomaron as cabezas. O coronel asomou tamén o seu rostro barbado e anguloso pola xanela. Dous xinetes ocupaban a vía. A ambos lados deles uns quince vaqueiros despregábanse en abano. Todos mantiñan os rifles apuntando ó ceo, coa culata apoiada na cadeira. Os maquinistas fixeron soar aínda un longo asubío da locomotora, foron minorando a marcha do convoi e ó final freárono a vinte ou trinta metros dos xinetes que lle obstruían o paso. O tren alasaba e soltaba volutas de fume branco pola cheminea. Os maquinistas, suorentos e tisnados, observaron a tropa de vaqueiros sen facer nin dicir nada. O xefe do tren descendeu co colo da camisa oprimíndolle a respiración. Algúns pasaxeiros descenderon tamén coas súas armas longas na man. Os vaqueiros adiantaron os seus cabalos e encararon ós que baixaban cos seus rifles. O capataz do rancho cortou cun duro ademán as protestas que xa algúns deles iniciaban.
–Volvan arriba.
Fixo un aceno, e os seus homes estiraron o semicírculo ó longo dos vagóns, obrigando ós viaxeiros a subir de novo ou a esmagarse contra o tren.
–Nada teñen que temer—berrou o capataz con voz poderosa–. Buscamos un home. Se se encontra no tren que se asome á porta do vagón cando o chamen.
A un sinal do capataz dous dos seus homes galoparon paralelos ó tren, un a cada lado. Cabalgaron ata ó último vagón e volveron ata á locomotora sen deixar de vocear o nome do coronel. Un silencio total estendeuse pola pradería. Nin o grito melancólico dunha ave preeira nin o ouveo feroz dun carnívoro famento ousou alterar a absoluta quietude da extensión inmóbil. Tan só o arquexo brutal da locomotora facía contrapunto á calada inmensidade. O coronel amosouse na porta do vagón. Era realmente un espantallo anacrónico. As súas esporas cravaron o silencio co seu son metálico. O capataz achegouse a el co cabalo ó paso. Soltara as rendas e gobernaba o animal coa presión dos xeonllos. O rifle levábao deitado nos brazos enlazados.
–Baixe do tren, señor; a súa viaxe rematou.
–Quen o di?
–A súa esposa, señor. Ela é quen o di. Non quere que vostede regrese. Nunca.
O coronel descendeu moi amodo os dous banzos do vagón. Aproximouse ó capataz. Tomou cunha man o freo do seu cabalo e tranquilizouno acariñando a súa cabeza coa outra.
–Sería xusto que fose ela mesma quen mo pedise.
–Síntoo, señor, pero non pode ser. Ou promete vostede solemnemente que non vai regresar xamais, ou matámolo aquí mesmo.
Os dous homes miráronse cunha mirada inmemorial e infalible, a mirada dos homes cando están decididos a matarse de fronte. O capataz estalou os dedos no aire e un vaqueiro achegouse tirando dun cabalo libre.
–Trouxemos un cabalo para vostede, señor. Non queremos ofendelo, pero ignoramos cal é a súa situación. Nas alforxas hai diñeiro suficiente para moito tempo, provisións e municións.
O capataz ofrecíalle as rendas. O coronel aceptounas e cabalgou o animal. Obrigouno a xirar para comezar a afastarse.
–Váiase lonxe, señor. Canto máis lonxe, mellor.
O rapaz dos bucles dourados encirrou o seu cabalo e plantouse diante do coronel. A mirada do rapaz e a da vella pantasma confederada enlazáronse un longo tempo. O coronel estudou aquel rostro xuvenil que enfrontaba o seu. Desprovisto de espellos durante os últimos anos do seu vagabundeo, quizá non tivese máis que un recordo esvaecido da súa propia imaxe. O rostro do rapaz, a súa imaxe toda, era como a súa propia, desdobrada e posta ante el. Pero ademais, e ó mesmo tempo, era tamén o vívido recordo da imaxe da súa muller, a que agora o rexeitaba enviando unha tropa armada en contra súa. O rapaz tendíalle un prego dobrado. O coronel tomouno, meteuno na boca da luva esquerda, marcou un saúdo cun breve tirón ó seu sombreiro e comezou a arredarse ó longo das vías.
O capataz indicou ós maquinistas que retomasen a viaxe. Todos cantos se apearan subiron outra vez e o tren volveu rodar polos raís, despois de emitir un saúdo ouleante e prolongado. A tropa de vaqueiros permaneceu inmóbil ata que o horizonte neboento enguliu a imaxe do coronel e do seu cabalo. Entón empezaron a volver, sen présas. Non había por que fatigar ós cabalos. Cerca xa do rancho cruzouse con eles a sentinela do Norte. Regresaba ó seu posto por se algunha vez se producía unha nova alarma.
O mundo convertérase en dous horizontes contrapostos que encerraban a máis absoluta soidade.
—Meu amor—leu o coronel no prego que lle entregara o seu fillo–, non podo consentir que estragues o sentido da miña vida. Só o esperarte lle dá sentido despois de todos estes anos. Se aceptase o teu regreso, destruiríasme. Agora xa estou acostumada a soñarte novo como eras cando partiches cara á guerra. As horas máis amargas da miña soidade, cando o recordo da túa ausencia baleira o meu corpo cun baleiro ardente e a túa presenza imposible é unha arela desesperada, énchoas evocándote, novo, forte, adorable, fachendoso. Evoco o meu propio corpo novo, duro, firme en todos os seus volumes, trémulo de desexo e de pracer, fundido co teu nun abrazo de lume. Evoco o olor fermoso, rotundo da túa suor de amante poderoso mesturado co meu; o teu alento ocupando o oco do meu alento. Agora ese recordo sostenme, dáme a forza que preciso para resistir e continuar vivindo. Non podo permitir que o reencontro de dous vellos cansados, separados por moito máis que o tempo transcorrido, substitúa o fulgor dos meus recordos, arrefeza o oco ardente da túa ausencia, que me inflama. Síntoo, amor; non volvas. Mentres, eu heite esperar sempre. Sempre. Túa ata a morte, Penélope.
O vello coronel confederado, o mesmo home que un día marchara cara á guerra talvez perseguindo un soño, era xa nada no medio dos dous horizontes contrapostos. Era nada porque acababan de esnaquizarlle o seu destino.