Ilustración de Rosalía Díaz
O pai de Agustín estaba morto. Morto e enterrado. Eu mesmo o vin, exposto rodeado de flores, no frigorífico acristalado do tanatorio; asistira ao seu funeral coa desgana habitual coa que asisto, cando non me queda outro remedio, aos odiosos rituais fúnebres dos católicos e, a continuación, ao seu enterro no cemiterio da cidade. Un cemiterio moi bonito, din. Deixárono moi bonito, din. E será verdade. Parece ser que figura nunha lista dos cemiterios máis bonitos de España. Existe todo tipo de turistas. Eu mesmo visitei un cemiterio en París. Non sabería dicir cal. Era unha das cousas que debía visitar segundo a guía de París que me facilitou a axencia de viaxes coa que organicei o meu. Claro que tamén dicía que unha nota característica, que dotaba dun singular colorido á capital gala, eran os simpáticos clochards, así, sen ningún tipo de pudor, simpáticos clochards. Incluír aos sen teito, alcohólicos, esfarrapados, cheos da merda acumulada durante meses ou anos de vida na rúa, como viven os cans sen dono, como atractivo turístico dunha gran urbe, tamén manda truco. O cemiterio estaba cheo de tumbas de xudeus. Os símbolos máis recoñecibles do xudaísmo abundaban nas lápidas. Eu fotografei unha que tiña a forma das táboas da lei e unha inscrición que, debaixo dos seus nomes dicía morreron polo mero feito de ser xudeus. En francés. Era unha tarde fría e gris cando visitei ese cemiterio. Europa está chea de monumentos dedicados ás vítimas da Segunda Guerra Mundial. Grandes e pequenos. Atópalos por todas partes. En Luxemburgo erixiron un composto por unha estatua sedente da Archiduquesa Carlota xunto a unha columna ou monólito alto coma un obelisco ou un monólito que elevase ao ceo algún tipo de clamor. Parece que a Archiduquesa Carlota, que recolleu a xefatura do estado de rebote, nun envurullo parecido ao do duque de Winsord e o seu irmán tatexo, loitou denodadamente contra os nazis desde o seu exilio en Londres. Claro que estivo casada cun Borbón e iso non di nada bo dela, pero en fin. O monumento en cuestión enaltecía aos voluntarios luxemburgueses que se alistaron no exército belga para loitar contra os alemáns. Nunha rúa de París batín cunha placa e un ramo de flores frescas que lembraba que naquel lugar fora asasinado polos nazis un membro da resistencia. Tamén, circulando por unha magnífica autoestrada pasei por encima dos bloques de formigón da Liña Maginot. Para chorar. Viaxando por Europa Central e por Italia, pregunteime como é posible que as cousas estean como están entre nós, os europeos. Hai tempo que xa non tento comprender nada, pero si me gusta saber. Ás veces miro cara a min mesmo e fago reconto de como foi a relación coa miña muller e cos meus fillos; cos meus pais e os meus irmáns. E con outra xente máis ou menos próxima… Tamén me pregunto como poden seguir así como están as cousas entre nós.
Agustín estaba moi afectado. A súa irmá tamén. Iso non fai falta dicilo. Acababa de morrerlles o seu pai. Agustín e mais eu eramos amigos desde a infancia. Fixeramos os estudos previos ao bacharelato xuntos, e logo o bacharelato tamén. Despois el marchou a Madrid e pasaban longos espazos de tempo sen que nos vísemos. Á súa irmá víaa practicamente a diario. Cruzabámonos case todos os días nas nosas idas e vindas pola cidade. A nosa relación non pasou nunca do saúdo afectuoso cando nos cruzabamos. É posible que algunha vez coincidísemos nalgún grupo ou charlásemos durante un tempo nalgunha reunión, pero, se iso ocorreu, non o lembro. A irmá imitábase moito ao seu pai. Era moito máis baixa ca el e quizais máis ancha de corpo. Pero no rostro parecíase moito. Agustín non. Agustín non se parecía nada ao seu pai. Á nai non a coñecín, de modo que non podo dicir a quen se parecía Agustín. Mais, agora que o penso, o certo é que xamais souben nada da súa nai. Ata o de agora non reparara niso, pero, mírese como se mire, é raro, raro de collóns. Que teñas un amigo desde a infancia e que coñezas ao seu pai e á súa irmá e non saibas nada da súa nai, non me parece moi lóxico. Pero ben, xa dixen que hai tempo que renunciei a comprender. Xa veremos se consigo saber algo algún día da nai do meu amigo Agustín.
Eu ao pai de Agustín non o trataba. Nin sequera nos saudábamos ao pasar. Con todo, nunca me resultou indiferente, sempre me atraeu e, cando non resultaba indiscreto ou impertinente porque podía disimulalo, observábao con atención e detemento. El foi envellecendo á vez que eu ía facéndome maior. A expresión do seu rostro abondaba para atraer a atención. Non coñezo ninguén que non fose fixado nunha fotografía, unha pintura ou unha escultura, que manteña a mesma expresión en todo momento. O pai de Agustín deambulaba pola cidade cunha expresión de profunda tristeza. Conmovía velo. Polo menos a min conmovíame velo. Era un home alto e delgado sen esaxeración. Por máis que me esforzo en ir máis atrás, só consigo lembralo de vello. A súa cabeza ben formada, o cabelo ralo e branco, os ollos claros, case líquidos, sempre fixos nalgún punto milimetricamente exacto diante del, as orellas separadas. Ás veces, cando o vía desde atrás, parecían translúcidas. Vestía, probablemente sobre un traxe, unha gabardina folgada e camiñaba, coas mans nos petos, amodo, amodiño, cun leve vaivén dos ombreiros, coma se fose empuxando algo, primeiro co dereito, despois co esquerdo.
Á irmá dinlle o pésame e un par de bicos. A Agustín abraceino varias veces, repetinlle o moito que o sentía e iso foi todo.
Así que non cabía a menor dúbida. O pai de Agustín estaba morto. Morto e enterrado. Decateime do seu falecemento lendo a necrolóxica no xornal local, acudín ao tanatorio para presentar as miñas condolencias ao meu vello amigo, vino alí exposto no cadaleito, coa súa expresión igual de triste que sempre, aínda que sen a liquidez dos seus ollos pechados, aguantei o funeral, as fórmulas litúrxicas fosilizadas, a perorata puramente circunstancial do sacerdote, un sacerdote que, como na maior parte das ocasións non tería nada que ver co defunto nin coa súa familia, e acompañei a Agustín ata que a tumba do seu pai quedou selada e cuberta coa lápida. Alí non había inscricións singulares como no cemiterio de París; só o nome da familia.
Por tanto, non cabía ningunha dúbida. O pai de Agustín estaba morto. Morto e enterrado.
Hai dous días que o vin. A uns metros diante de min. Co seu pelo ralo e branco, as súas orellas separadas e translúcidas, a súa gabardina, os seus andares engordiños e lixeiramente zigzagueantes. Visto por detrás… Podería tratarse dunha coincidencia, dunha asociación, Deus saberá debida a que estraños mecanismos interiores, da miña mente. Con todo, experimentei un estremecemento eléctrico, un brusco encollemento de toda a miña pel, unha sensación magnética na barba. Cambiei de beirarrúa e adianteino sen miralo.
Hoxe volvino ver. De fronte esta vez. Viña cara a min coa súa expresión ateigada de tristura e os seus ollos claros. Afasteime a un lado para deixarlle paso innecesariamente. Pasou xunto a min sen mirarme, coa súa ollada líquida fixa nese punto milimetricamente exacto no chan, diante del. Observeino afastarse coa miña mirada estupefacta, chea de aprehensións.
Hai moito tempo que non sei nada de Agustín. Nin da súa irmá. Sei dun amigo común, máis íntimo del ca min, que seguramente podería facilitarme o seu enderezo en Madrid ou o seu teléfono. Pero… para que? Que vai pensar de min se, despois de tanto tempo sen ningún contacto entre nós, o chamo para dicirlle que o seu pai morto pasea polas rúas da cidade?